غیبت استجابت دعا

همان طور که قبلا گفتیم، غیبت به معنای قبض، حداقلی بودن و محجوب شدن است نه معدوم شدن مطلق،  

به نظر می رسد، غیبت استجابت دعا، یکی از آثار غیبت ولایت الهی در زمین است. با وجود این غیبت، استجابت دعاها فی حد نفسه، (نه به خاطر مشروع نبودن دعا، به مصلحت شخصی نبودن دعا و دیگر موانعی که برای استجابت ذکر کرده اند) حداقلی می شود. 

این مطلب در زمان غیبت، نیاز به استدلال ندارد و مشهود است که بسیاری دعاها با وجود اصرار فراوان، مشروع بودن و نبودن موانع ظاهری مستجاب نمی شود. 

البته منظور ما از استجابت، استجابت عام نیست. استجابت عام، به این معناست که خداوند به هر حال، نسبت به کسی که او را بخواند، نظر دارد و به او توجه می کند، هر چند این توجه و اعتنای الهی، حداقلی باشد.(دقت کنید.) نتیجه این توجه و نظر الهی، لزوما به مقصد رسیدن دعا از نظر دعا کننده نیست، بلکه ممکن است به پاداش در آخرت یا دفع بلا و یا موارد دیگر بینجامد که غرض داعی را بالذات تامین نمی کند. تامین غرض داعی را استجابت خاص یعنی به نتیجه رسیدن دعا با توجه به هدف دعاکننده می نامیم.  

استجابت خاص در زمان غیبت، حداقلی است و برای مدلل کردن آن، وجوه زیر کافی است: 

 الف) غیبت رحمت الهی که ملازم با غیبت امام است و در فصل غیبت رحمت به آن اشاره کردیم. 

طبیعی است که استجابت دعا، با وجود فراگیری غضب الهی و گسترش آن، در قبض باشد، زیرا ارتباط واضحی بین رحمت و استجابت دعا وجود دارد. 

ب) غیبت جهت وجه اللهی امام:  وجه الله، دو کارکرد دارد: یکی این که توجه بندگان به خداوند از طریق او صورت می پذیرد و دیگر این که عنایت الهی به بندگان نیز از همین مجرا تحقق می یابد. غیبت وجه الله، یعنی حداقلی بودن توجه از هر دو طرف. این وجه الله الذی الیه یتوجه الاولیاء؟ (دعای ندبه)

ج) غیبت توحید و گسترش شرک: آنچه در عالم منشا اثر است، جز خداوند متعال نیست و سببیت همه اسباب دیگر  وابسته به اثر اسماء الهی است. حال اگر برطرف شدن نیازهای بشر با توسل به اسماء الهی صورت گیرد، طبیعتا تجلی توحید در این توسل ظاهرتر است به خلاف آن جا که انسان بیشتر به اسباب تکیه می کند و با حجاب و واسطه این اسباب، اسماء الهی را که منشا اصلی اثر هستند، نمی بیند. دعا، توسل به اسماء الهی برای حل نیازها و مشکلات است که توحید در آن به وضوح متجلیست و گسترش شرک (منظور شرک در مقام پرستش نیست بلکه معنای وسیع آن مراد است که حسب روایات شامل اعتقاد خلاف حق نیز می شود - دقت کنید-) و غیبت توحید، که همان غیبت اسماء الهی است، با غیبت استجابت دعا همراه می شود.